Σημείο για τη μελέτη + την αντιμετώπιση της ακροδεξιάς
Alex Baldwin, αφροαμερικάνος συγγραφέας
Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού, το Σημείο διάλεξε 10 λογοτεχνικά βιβλία που αναφέρονται σε μορφές του ρατσισμού. Τα περισσότερα, και κυρίως τα εμβληματικά κλασικά μυθιστορήματα όπως το Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια, έχουν να κάνουν με τον ρατσισμό απέναντι στους Αφροαμερικανούς μαύρους, στη λίστα μας όμως περιλαμβάνονται και ορισμένα έργα από την πιο πρόσφατη λογοτεχνική παραγωγή, που διαδραματίζονται σε άλλες χώρες και μιλούν για τον ρατσισμό σε διαφορετικές συνθήκες.
1. Αόρατος άνθρωπος, του Ralf Ellison, μετάφραση Αγορίτσα Μπακοδήμου, Κέδρος 2011
Ένα σπουδαίο μυθιστόρημα για τις φυλετικές διακρίσεις που κυκλοφόρησε στην Αμερική του ’50. Ο νεαρός Αφροαμερικανός ήρωας στον αμερικανικό Νότο τη δεκαετία του 1920 είναι αόρατος, επειδή, όπως ο ίδιος εξηγεί, «οι άνθρωποι αρνούνται να με δουν». Θα αναζητήσει την τύχη του στη Νέα Υόρκη όπου θα ζήσει σαν αόρατος, αφού, επί της ουσίας, ο ρατσισμός αυτό κάνει: στερεί με βία από τα θύματά του το οξυγόνο, την ίδια τους την ύπαρξη και στο τέλος τα οδηγεί σε μια καταπιεσμένη, σιωπηλή ζωή μέσα στην αφάνεια.
2. Ο ξένος στο χώμα, του Γουίλιαμ Φόκνερ, μετάφραση Αύγουστος Κορτώ, Καστανιώτης 2014
Δημοσιευμένο το 1948, συνδυάζει το αστυνομικό μυθιστόρημα με μιαν εμβριθή εξερεύνηση των φυλετικών σχέσεων στον Αμερικανικό Νότο. Ο Τσαρλς –Τσικ– Μάλισον, ένα δεκαεξάχρονο λευκό αγόρι, νιώθει πως πρέπει να ξοφλήσει ένα χρέος τιμής στον Λούκας Μποσάν, έναν ηλικιωμένο μαύρο που τον είχε βοηθήσει στο παρελθόν. Ο ξένος στο χώμα είναι μια βαθιά και σοφή ανατομία του ανθρώπινου ψυχισμού όταν έρχεται αντιμέτωπος με το θηρίο του τυφλού ρατσιστικού μίσους.
3. Το κουαρτέτο του Χάρλεμ, του James Baldwin, μετάφραση Χρήστος Οικονόμου, Πόλις 2019
Με φόντο τα ταραγμένα χρόνια του ’60, όταν οι μαύροι εξεγέρθηκαν στις ΗΠΑ διεκδικώντας ισότητα, πολιτικά δικαιώματα και το τέλος των φυλετικών διακρίσεων, o μουσικός της soul Άρθουρ Μοντάνα βρίσκεται νεκρός στο Λονδίνο. Ο αδερφός του αφηγείται την ιστορία του: μαζί με τρεις ακόμη μαύρους μουσικούς ξεκίνησαν από το Χάρλεμ του ’40 για να κατακτήσουν με τα γκόσπελ τους τον κόσμο. Περιπλανήθηκαν στη Νέα Υόρκη, το Παρίσι, τον αμερικανικό Νότο, την Αφρική και την Κορέα, βιώνοντας τη μαγεία του έρωτα και της φιλίας, αλλά και τη σκληρότητα του ρατσισμού.
4. Αγαπημένη, της Toni Morrison, μετάφραση Κατερίνα Σχινά, Παπαδόπουλος 2019
Η Τόνι Μόρισον με τα βιβλία της φώτισε την πιο σκοτεινή πλευρά της Αμερικής, η οποία είναι παρούσα ακόμη και σήμερα. Σε αυτό το μυθιστόρημα, η Μόρισον αφηγείται την ιστορία της Σιθ, μιας σκλάβας από τον αμερικανικό Νότο που παλεύει χρόνια για την ελευθερία της, αλλά την κατατρέχουν ο τρόμος και η βία που έζησε στα χρόνια της δουλείας της. Η Σιθ είναι μια τραγική μάνα που ξέρει ότι μόνο ο θάνατος μπορεί να σώσει το μωρό της από τη μοίρα της σκλαβιάς.
5. Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια, της Harper Lee, μετάφραση Βικτώρια Τράπαλη, Bell 2011
Μέσα από τα παιδικά μάτια της Σκάουτ και του Τζεμ Φιντς, η Χάρπερ Λη εξερευνά με αναντίρρητη εντιμότητα και αστείρευτο χιούμορ τον παραλογισμό της στάσης των ενηλίκων απέναντι στις φυλετικές και κοινωνικές διακρίσεις στον Αμερικανικό Νότο της δεκαετίας του ’30. Ένα από τα πιο αγαπημένα μυθιστορήματα που γράφτηκαν ποτέ, συγκαταλέγεται ανάμεσα στα αξιολογότερα κλασικά έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας. Μεταφράστηκε σε πάνω από σαράντα γλώσσες και μεταφέρθηκε με μεγάλη επιτυχία στον κινηματογράφο.
6. Αποστείρωση, του Antoine Chainas, μετάφραση Αργυρώ Μακάρωφ, Άγρα 2017
Κλειστοί, υπερπολυτελείς οικισμοί σαν φρούρια, με ηλεκτροφόρα σύρματα και κάμερες παντού, που προστατεύονται από ιδιωτικές εταιρείες φύλαξης. Βορειοαφρικανοί μετανάστες που ασφυκτιούν από την ανεργία σε γκέτο με υψηλή εγκληματικότητα. Συμμορίες που παρενοχλούν διερχόμενα αυτοκίνητα στους δρόμους. Διεφθαρμένοι πολιτικοί, αστυνομικοί που φλερτάρουν με την Ακροδεξιά, αδηφάγα μίντια που ρίχνουν λάδι στη φωτιά και ένας ελεύθερος σκοπευτής που εκτελεί εν ψυχρώ τα βράδια μαγκρεμπίνους στα εθνικά οδικά δίκτυα. Αυτή είναι η Γαλλία του Antoine Chainas.
7. Γράφοντας για να σώσω μια ζωή. Ο φάκελος Λούις Τιλ, του John Edgar Wideman, μετάφραση Αθηνά Δημητριάδου, Πόλις 2020
Το 1955 ο δεκατετράχρονος Αφροαμερικανός Έμετ Τιλ ταξιδεύει με το τρένο από το Σικάγο στο Μισισίπι. Σφυρίζει με θαυμασμό, βλέποντας ένα λευκό κορίτσι. Τον απάγουν και τον δολοφονούν, αφού προηγουμένως τον βασανίσουν. Οι δολοφόνοι του, λευκοί, δικάζονται και αθωώνονται. Ο Γουάιντμαν, αναμειγνύοντας ιστορικά και αυτοβιογραφικά γεγονότα, και καταφεύγοντας, όπου χρειάζεται, στη μυθοπλασία, γράφει ένα βιβλίο σπαρακτικό και επίκαιρο όσο ποτέ, θέτοντας στο μικροσκόπιο μια αμερικανική κοινωνία που μαστίζεται από τον ρατσισμό, την αδικία και τη βία.
8. Μασσαλία 73, της Dominique Manotti, μετάφραση Γιάννης Καυκιάς, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου 2021
Η Γαλλία βιώνει μια σειρά από δολοφονίες με θύματα Άραβες, κυρίως Αλγερινούς, οι περισσότερες απ’ τις οποίες στη Μασσαλία, επίκεντρο της ρατσιστικής τρομοκρατίας. Ο νεαρός αστυνόμος Ντακέν, είκοσι επτά χρονών, διορίστηκε πρόσφατα στην Εβεσέ, το αστυνομικό μέγαρο της Μασσαλίας, τόπο όλων των αθέμιτων συναλλαγών, όπου όλοι ξέρουν τα πάντα και τίποτα δεν διαρρέει. Ο χρόνος δεν είναι τυχαίος: 1973, μόλις έχουν αμνηστευτεί οι ακροδεξιοί της Οργάνωσης Μυστικός Στρατός (OAS), της παραστρατιωτικής δράκας που αντιτάχθηκε λυσσαλέα στην απόφαση του Ντε Γκολ για το τέλος της γαλλικής κατοχής στην Αλγερία. Μεγάλο μέρος εξ αυτών ενσωματώνονται στον κρατικό μηχανισμό και στην αστυνομία – καθόλου τυχαία και η παρθενική τότε εμφάνιση του Εθνικού Μετώπου.
9. Ο πουλημένος, του Paul Beatty, μετάφραση Νίκος Μάντης, Καστανιώτης 2016
Ένα καυστικό σχόλιο για τον υπόγειο ρατσισμό που επιβιώνει στη σύγχρονη Αμερική, μια «ανάποδη» ανάγνωση των αγώνων των μαύρων, μια απρόσμενη αλλαγή προοπτικής που τονίζει την επέλαση του ατομικισμού και του συντηρητισμού. Ένας Αφροαμερικανός που ζει σε ένα αγροτικό γκέτο γίνεται το πειραματόζωο του εκκεντρικού πατέρα του, ο οποίος κάνει μια αμφιλεγόμενη ψυχολογική μελέτη για τις φυλετικές διακρίσεις. Όταν ο πατέρας σκοτώνεται από ρατσιστές αστυνομικούς, πιεσμένος από τα έξοδα ο γιος επαναφέρει στο κτήμα του τη δουλεία και ξεσηκώνει θύελλες. Ο Πουλημένος είναι η ιστορία ενός μαύρου που συνειδητοποίει ότι δεν αρκεί να είναι «μαύρος και περήφανος» για να τα βγάλει πέρα στο σύγχρονο Λος Άντζελες.
10. Τίποτε δεν χάνεται, της Cloe Mehdi, μετάφραση Γιάννης Καυκιάς, Πόλις 2020
Σε μια μικρή πόλη ένας αστυνομικός σκοτώνει έναν δεκαπεντάχρονο ισλαμιστή κατά τη διάρκεια ενός ελέγχου ταυτότητας. Η κοινότητα ζητά δικαιοσύνη και η κατάσταση ξεφεύγει από τον έλεγχο. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, ο εντεκάχρονος ήρωας του βιβλίου αναζητά απαντήσεις, πασχίζει να μαζέψει τα κομμάτια του παζλ, μεγαλώνοντας μια γειτονιά ενός γαλλικού προαστίου που έχει ως κυρίαρχα στοιχεία της τη βία, τις ταξικές διαφορές, τη φτώχια και τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης. Η θεματολογία του βιβλίου κάποια στιγμή ταυτίστηκε –και όχι άδικα– με την επικαιρότητα λόγω της στυγερής δολοφονίας του Τζορτζ Φλόιντ στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Κοινοποίηση:
