Φίλοι, αντίπαλοι, εχθροί

Όταν γράφονταν αυτές οι γραμμές, δεν είχε ξεσπάσει ακόμα η μεγάλη χαρά για την ιστορική απόφαση: το αν θα οδηγούνταν στη φυλακή οι καταδικασμένοι για ανθρωποκτονίες με το ήδη βαρύ ποινικό μητρώο ήταν ακόμα ζητούμενο.

Το γράφω, λοιπόν, για να μην το ξεχάσουμε: τα «αυτονόητα» ήθελαν –και θέλουν– πολύ κόπο και χρόνο όταν πρόκειται για την Ακροδεξιά. Στην περίπτωσή της, το σύνηθες μέχρι σήμερα ήταν να θριαμβεύει αυτό που ένας σημαντικός μελετητής της, ο Νίκος Πουλαντζάς, έλεγε «στρατηγική επιλεκτικότητα του κράτους».

Στρατηγική επιλεκτικότητα: επιλογή φίλου, με βάση την επιλογή εχθρού. Οι ισχυρές «φιλίες» της Ακροδεξιάς –στην Εισαγγελία, τη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση, την Εκκλησία, τα ΜΜΕ, και βεβαίως στο κομματικό σύστημα– επιδρούσαν πριν από τη δολοφονία Φύσσα, ως το τελευταίο λεπτό της δίκης, και μέχρι την εξαφάνιση Παππά. Οι ανθεκτικές αυτές φιλίες είναι εξαιρετικά πιθανό να συνεχίσουν να επιδρούν και μετά τη φυλάκιση του ναζιστικού διευθυντηρίου. Οι φιλίες αυτές διαψεύδουν, βεβαίως, όσους θεωρούν την Ακροδεξιά «αντισυστημική» ή «θύμα του συστήματος». Όμως η διάψευση αυτή –το γεγονός ότι το δεξιό «άκρο» αποτελείται από λύκους με «άκρες», και όχι από μέλισσες– κάτι σημαντικό έχει να μας πει για τη μελέτη και την αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς.

Για να είναι συγκεκριμένες, μελέτη και αντιμετώπιση χρειάζεται να εστιάζουν στο συγκεκριμένο: στη διακριτή συγκρότηση, την κοινωνική σύνθεση, τη δράση και τη ρητορική των ακροδεξιών οργανώσεων και «κινημάτων». Έχουν ακόμα σημασία αυτά: από διαρροές της Αστυνομίας προς φιλικά της ΜΜΕ μάθαμε πρόσφατα ότι οι διωκτικές αρχές ερευνούν σήμερα τη δράση όχι μιας, ούτε δυο, αλλά 16 ακροδεξιών οργανώσεων.

Για να είναι, ωστόσο, αποτελεσματικές, αντιμετώπιση και μελέτη της Ακροδεξιάς δεν μπορούν να παραβλέψουν τον «ζωτικό χώρο» που χαρίζει στην Ακροδεξιά, όχι γενικώς «η κοινωνία», αλλά τα τμήματά της εκείνα απ’ όπου συνήθως «βρωμάει το ψάρι».

• Η Ακροδεξιά είναι, πρώτα απ’ όλα …Δεξιά. Δεν είναι, φυσικά, μια οποιαδήποτε Δεξιά: η πλήρης ταύτιση Δεξιάς-Ακροδεξιάς, πέρα από ιστορικά/πραγματολογικά ανακριβής, θα ήταν και πολιτικά ανόητη. Πρόκειται, ωστόσο, για Δεξιά, όχι δηλαδή για έναν ακόμα «ριζοσπαστισμό», όπως αυτοπαρουσιάζεται η Ακροδεξιά, πείθοντας φίλους και, συχνά δυστυχώς, και αντιπάλους: Το 50% όσων έβαλαν τη Χρυσή Αυγή στη Βουλή το 2012 ψήφιζαν πριν ΝΔ και ΛΑΟΣ. Αντίστοιχα, όσοι τον Μάιο του 2019 ψήφισαν Χρυσή Αυγή, αλλά τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς της στέρησαν την επάνοδο στη Βουλή, το έκαναν ψηφίζοντας κυρίως ΝΔ (12%) και Ελληνική Λύση (8%). Παρότι οι επιδόσεις της Χρυσής Αυγής στα «μάχιμα» αστυνομικά τμήματα συζητήθηκαν κατά κόρον, η απολύμανση της ΕΛΑΣ παραμένει «εσωτερική υπόθεση».

• Ακόμα κι όταν μιλάει για το «λαό», η Ακροδεξιά θέτει υπεράνω όλων το έθνος. «Ο δρόμος προς την ελευθερία», έγραφε ο Γκέμπελς, «περνάει μέσ’ από το έθνος. Όσο πιο ενωμένο είναι αυτό το έθνος, τόσο πιο ισχυρή και φλογερή είναι η βούληση για ελευθερία» (26.10.1925). Η Χρυσή Αυγή χλεύαζε το υποτιθέμενο «συνταγματικό τόξο», συστηνόμενη επί γραμματείας Μπαλτάκου ως μέρος του «εθνικού τόξου». Δεν είναι κάθε εθνικισμός ακροδεξιός. Όμως ο εθνικισμός είναι το σημείο επαφής της Ακροδεξιάς με τα «κανονικά» κόμματα, και μαζί το περιβάλλον που επιτρέπει στην ίδια να καμώνεται το «κανονικό» κόμμα (βλ. Μακεδονικό, ετήσια εκμετάλλευση της κρίσης στα Ίμια, προσφυγικό).

• Ακόμα κι όταν μιλά για τον (έλληνα) εργάτη, η Ακροδεξιά δεν διανοείται τη χειραφέτησή του από τον (έλληνα) ιδιοκτήτη. Θεωρεί την κοινωνία ένα είδος βιολογικού οργανισμού: τις ιεραρχίες και την ανισότητα ανάμεσα στα μέλη του τις βλέπει ως «φύση». Αντίστοιχα, η απαίτηση για «ενότητα του έθνους» απαγορεύει απόπειρες να καταργηθούν (ή, έστω, να αμβλυνθούν) οι ανισότητες. Ο ακροδεξιός εθνικισμός είναι ιστορικά αντικομμουνιστικός και έμπρακτα αντι-εξεγερτικός. Ακριβώς γι’ αυτό, η αναθεώρηση της ιστορίας που εξισώνει επαναστάσεις και δικτατορίες (Φυρέ, Νόλτε, Ντε Φελίτσε, ελληνικό «νέο κύμα») δουλεύει υπέρ του.

Μπροστά στο νέο επεισόδιο κρίσης –και με δεδομένη την κόπωση που έχει δημιουργήσει η προηγούμενη– στο έδαφος αυτό θα δοκιμαστούν οι «φιλίες» που λέγαμε στην αρχή: η διαπλοκή κράτους και Ακροδεξιάς. Ο αντιφασισμός, η απαίτηση για περισσότερη δημοκρατία, η απειλή της εξέγερσης ενάντια στην ανισότητα, η υπεράσπιση της συλλογικής μνήμης, όλα αυτά ακούγονται «κομμουνιστικά» πράγματα – και ήδη προκαλούν συσπειρώσεις στα δεξιά. Η αντιμετώπιση των συσπειρώσεων αυτών είναι κρίσιμη και μετά την 7η Οκτωβρίου. Δεν απαιτεί μάξιμουμ ιδεολογική συμφωνία. Δεν είναι, όμως, και πολιτική με αποκλειστικό αντίπαλο την Ακροδεξιά.